Ο Ντέιβιντ Κάμερον πρέπει να βιαστεί και να διεξάγει αυτό το δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ε.Ε. Αν ο Βρετανός δεν κάνει γρήγορα την κίνησή του, μπορεί να μην έχει απομείνει Ε.Ε. για να αποχωρήσει.
Ο Μανουέλ Βαλς, ο Γάλλος πρωθυπουργός, ανέφερε πρόσφατα ότι αν η Ευρώπη δεν ανακτήσει τον έλεγχο της προσφυγικής κρίσης, «το ευρωπαϊκό πρόγραμμα μπορεί να πεθάνει, όχι μέσα σε δεκαετίες ή χρόνια αλλά πολύ γρήγορα». Ακόμα και αν υπάρχει ένα στοιχείο υπερβολής σε αυτή τη δήλωση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κ. Κάμερον διαπραγματεύεται με έναν οργανισμό που αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα.
Το προσφυγικό ζήτημα και η απειλή που δημιουργεί για τη Σένγκεν, την ελεύθερη ζώνη διακίνησης στην Ε.Ε., είναι ο άμεσος κίνδυνος. Αλλά μπορεί να μην είναι καν το πιο θεμελιώδες πρόβλημα. Το θεμέλιο της ευρωπαϊκής ιδέας είναι πως η Ε.Ε. είναι μια κοινότητα δημοκρατικών, εύτακτων κρατών. Αλλά η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και των μέσων ενημέρωσης απειλείται στην Πολωνία και την Ουγγαρία, δύο ισχυρές χώρες που έχουν δικαίωμα ψήφου εντός της Ένωσης.
Εν τω μεταξύ, ούτε η κρίση του ευρώ έχει ακόμα τελειώσει και η Ελλάδα είναι πιθανό να χρειαστεί και άλλη διάσωση αυτό το καλοκαίρι. Η Γερμανία παραμένει η μόνη χώρα που έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει ηγετικό ρόλο στην Ε.Ε. Αλλά το κύρος της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ έχει πληγεί σημαντικά από την προσφυγική κρίση. Η κυβέρνηση της κας Μέρκελ αποξενώνεται όλο και περισσότερο από την Ανατολική Ευρώπη εξαιτίας του προσφυγικού και από τη Νότια Ευρώπη εξαιτίας του ευρώ.
Στο πλαίσιο αυτό, οι απαιτήσεις του κ. Κάμερον για μικρές αλλαγές στη σχέση της Βρετανίας με την Ε.Ε. φαίνονται εκτός τόπου και χρόνου. Όπως μου είπε ένας Γερμανός αξιωματούχος:
«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει τυλιχθεί στις φλόγες και η Βρετανία θέλει να σπαταλήσει χρόνο για να αλλάξει τη διαρρύθμιση των επίπλων».Ακόμα πιο παράξενο είναι το γεγονός ότι η βρετανική συζήτηση για το αν η χώρα πρέπει να αποχωρήσει από την Ε.Ε. φαίνεται να μην έχει λάβει υπόψη ότι ο οργανισμός βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Και οι δύο πλευρές, αυτοί που είναι υπέρ και αυτοί που είναι κατά του Brexit, χρησιμοποιούν επιχειρήματα που δεν έχουν αλλάξει σχεδόν καθόλου από τη δεκαετία του 1990. Οι υποστηρικτές του Brexit ισχυρίζονται ότι η Ευρώπη οδεύει προς ένα ομοσπονδιακό κράτος, αγνοώντας το γεγονός ότι ο κίνδυνος διάλυσης είναι πολύ μεγαλύτερος.Το στρατόπεδο των φιλοευρωπαϊστών τονίζει τις αρετές της ενιαίας αγοράς, ενώ προσπαθεί να στρέψει το βλέμμα μακριά από το πολιτικό χάος που επικρατεί στην άλλη πλευρά της Μάγχης.
Αν και οι δύο πλευρές αναγνώριζαν το μέγεθος των πολιτικών προβλημάτων της Ε.Ε., πως θα άλλαζε αυτό την καμπάνια για το δημοψήφισμα; Φαίνεται πως το πιθανότερο είναι ότι η εικόνα μιας Ε.Ε. σε κρίση θα βοηθούσε το στρατόπεδο του Brexit. Μια παραπαίουσα από τις εσωτερικές διαμάχες Ε.Ε. είναι πιο δύσκολο να πουληθεί ως η προτιμότερη επιλογή από ότι ένα success story που λειτουργεί ομαλά.
Αλλά κατά έναν παράδοξο τρόπο, το γεγονός ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση ενισχύει την πρόθεσή μου να ψηφίσω υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε.
Παρά τα σφάλματά της, η Ε.Ε. βασίζεται σε ιδανικά που είναι κρίσιμα για την ειρήνη και την ελευθερία στην Ευρώπη. Σε αυτά περιλαμβάνονται η συνεργασία μεταξύ των εθνών, το κράτος δικαίου, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η προώθηση του ελεύθερου εμπορίου. Οι εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις που αμφισβητούν τα ιδανικά αυτά ενισχύονται σε όλη την Ευρώπη, από τη Γαλλία και την Πορτογαλία και ενώνονται από την εχθρότητά τους έναντι τις υπερεθνικής Ε.Ε.
Εκτός Ε.Ε., μια επιθετική Ρωσία πανηγυρίζει για μια πιθανή κατάρρευση του ευρωπαϊκού προγράμματος και πιθανότατα χρηματοδοτεί ορισμένους από τους πιο ενθουσιώδεις εσωτερικούς της εχθρούς.
Το Brexit θα προκαλούσε ένα ακόμα ισχυρό πλήγμα στην Ε.Ε. και θα ήταν ένα σημαντικό βήμα στην πορεία προς τη διάλυσή της. Δεδομένου του αιματηρού παρελθόντος και του προβληματικού παρόντος, δεν φαίνεται και πολύ καλή ιδέα η ενθάρρυνση της καταστροφής του βασικού οχήματος για τη συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών.
Είναι αλήθεια ότι η κρίση εντός της Ε.Ε. μπορεί πολύ σύντομα να οδηγήσει σε μια ριζική επανεξέταση των στόχων και των μεθόδων του οργανισμού, η οποία θα πηγαίνει πολύ πιο μακριά από τις μικρές αλλαγές που είναι σε θέση να διαπραγματευτεί ο κ. Κάμερον. Αλλά όταν έρθει η στιγμή για μια ριζική επανεξέταση του μέλλοντος της Ευρώπης, είναι ζωτικής σημασίας -τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη- η Βρετανία να συμμετέχει στη συζήτηση. Ωστόσο, μια βρετανική κυβέρνηση που θα είχε βοηθήσει στην επίσπευση της κατάρρευσης της Ε.Ε. είναι πιθανότερο να λάμβανε τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου παρά του αρχιτέκτονα.
Οι ευρωσκεπτικιστικές φωνές στη Βρετανία θα υποστηρίξουν ότι όλα αυτά είναι θεωρητικά. Αν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει πάρει πράγματι «φωτιά», δεν έχει όντως νόημα να αποχωρήσει όσο πιο γρήγορα γίνεται η Βρετανία; Συγκεκριμένα, θα υποστηρίξουν ότι η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων εντός της Ε.Ε. σημαίνει πως η Βρετανία δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τα σύνορά της, κάτι που θα ήταν επικίνδυνο σε μια εποχή μεγάλης αναταραχής στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Το στρατόπεδο του Brexit πιστεύει ότι η Μάγχη μπορεί για άλλη μια φορά να προστατεύσει τη Βρετανία από αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη.
Αλλά η άποψη αυτή, η οποία φαίνεται επιφανειακά ελκυστική, αγνοεί τα διδάγματα της ιστορίας. Αυτά δείχνουν ότι σε περιόδους πολιτικής αναταραχής και συγκρούσεων στην Ευρώπη, η Βρετανία παρασύρεται και αυτή στη δίνη, είτε στον πόλεμο για την διαδοχή του ισπανικού θρόνου, είτε στη μάχη κατά του Ναπολέοντα, ή τους δύο παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα.
Η Βρετανία δεν μπορεί να απομονωθεί από τα προβλήματα που επικρατούν στην Ευρώπη. Για το δικό της συμφέρον, πρέπει να συνεισφέρει στη σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Τα τελευταία πενήντα χρόνια, η Ε.Ε. έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την προώθηση της ειρήνης, της ευημερίας, του διπλωματικού διαλόγου και του κράτους δικαίου εντός της Ευρώπης. Θα ήταν σοβαρό λάθος για το Ηνωμένο Βασίλειο να υπονομεύσειέναν οργανισμό που είτε το αντιλαμβανόμαστε, είτε όχι, είναι καθοριστικός για την ασφάλεια της Βρετανίας.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
